Formalności w związku z dziedziczeniem mogą okazać się bardzo wymagająca. Spadek to nie tylko kwestia dziedziczenia określonych rzeczy, to często także długa i nierzadko wyboista droga, którą trzeba przejść, aby uzyskać określone dobra materialne. Na drodze spadkowej istotnym terminem będzie dział spadku, który stanowi podział dóbr materialnych pomiędzy spadkobierców. Wydaje się to oczywiste, choć w życiu nie zawsze wszystko jest tak proste. Dział spadku co to jest? O tym dowiedzieć można się z poniższego tekstu.
Dziedziczenie po krewnych
Kiedy umiera nam bliski, często nie zadajemy sobie pytań dotyczących tego, co możemy odziedziczyć, tylko koncentrujemy się na swoim smutku, żałobie i czynnościach związanych z pogrzebem. Po uroczystości nadchodzi czas, kiedy trzeba stawić czoła oczywistym faktom i podejść do kwestii ustanowienia spadku. Dużo łatwiej jest, jeśli jedynym spadkobiercą jest jedna osoba, wówczas cały proces spadkowy odbywa się w sposób naturalny. Schody zaczynają się, kiedy spadkobierców jest kilkoro. W świetle prawa wszyscy spadkobiercy mają możliwość dysponowania odziedziczonym majątkiem po równo. Oznacza to, jeśli bliska osoba, na przykład ojciec zostawił w spadku trójce swoich dzieci dom, samochód oraz oszczędności oznacza to, że wszyscy mogą zarządzać i dysponować zarówno domem, samochodem, jak i pieniędzmi z oszczędności. Sprawa ta jest prosta, dopóty dopóki wszystkie te osoby się dogadują i z porozumieniem między sobą decydują o odziedziczonym majątku. W tym przypadku najlepszą sytuacją byłoby, gdyby trójka tych osób wspólnie zamieszkała w danym domu, na zmianę użytkowała samochód, a oszczędności rozdzieliła między siebie po równo. Życie jednak nie jest tak kolorowe, żeby można było porzucić wszystko i znów zamieszkać z rodzeństwem czy krewnymi, porzucając swoje dotychczasowe życie. By można było mówić o konkretnym podziale majątku spadkowego, konieczny jest dział spadku u notariusza. Oczywiście, jeśli wszyscy spadkobiercy są na tyle zgodni, że wystarczy im jedynie umowa, dotycząca tego, kto co bierze, wówczas jest prościej. Częściej jednak dochodzi do sytuacji spornych, które swoje rozwiązanie mają jedynie na drodze sądowej. Wtedy sąd rozpatruje możliwości i ustanawia sprawiedliwy podział majątku spadkowego pomiędzy wszystkich spadkobierców. Wniosek o dział spadku powinien być złożony w sądzie wraz z wytyczeniem dokładnego spisu, czego dotyczy dany spadek. Tutaj bardzo często uwzględnia się spis inwentarza.
Chcesz sprzedać nieruchomość? Sprawdź nasz skup nieruchomości
Koszty poniesione z tytułu działu spadku
Dział spadku to kwestia poniesienia kosztów u notariusza. Mamy tu do czynienia ze stałą kwotą w wysokości 500 zł. Jest to kwota niezależna od rodzaju i wartości majątku spadkowego. Można ponieść koszt w wysokości 300 zł za dział spadkowy w momencie, gdy wniosek o dział spadkowy dotyczy zgodnego podziału majątku. Jeśli mowa o kosztach notarialnych, trzeba przygotować się na to, że za dział spadku i zniesienie współwłasności przyjdzie nam zapłacić kwotę 1000 zł. Ostatni przypadek dotyczy dziedziczenia np. nieruchomości, której współwłaścicielem jest jeszcze inna osoba.
Na czym polega dział spadku?
Bazując na powyższym przykładzie, gdzie po ojcu trójka dzieci dziedziczy spadek w wysokości wartości nieruchomości, wartości samochodu i oszczędności, konieczne jest przeprowadzenie działu spadku, aby rozdzielić poszczególne części na każdego spadkobiercę. Podział na zasadzie jeden bierze nieruchomość, inny samochód, a trzecia osoba pieniądze z oszczędności, może nie być sprawiedliwy, wyjątkiem jest to, że wszystkie strony wyrażają taką chęć podziału i jest to im na rękę. By uwzględnić sprawiedliwy podział, trzeba byłoby podzielić wszystkie te dobra na trzy osoby. Każda z nich otrzymałaby ⅓ nieruchomości, ⅓ auta i ⅓ kwoty oszczędności. To jak najbardziej jest do przyjęcia, pod warunkiem, że zarówno nieruchomość, jak i samochód będzie podlegać sprzedaży, gdzie będzie konieczne podzielenie pieniędzmi pomiędzy wszystkich spadkobierców. Kłopoty zaczynają się, kiedy jeden ze spadkobierców przykładowo chce zamieszkać w odziedziczonej nieruchomości i nie wyraża zgody na jej sprzedaż. W takim wypadku sprawa kierowana jest do sądu najczęściej na wniosek tego spadkobiercy, który nie wyraża zgody na sprzedaż nieruchomości.
Sąd po rozpatrzeniu dokumentacji najczęściej podejmuje decyzję o podziale względem wartości majątkowej, a w przypadkach, kiedy jedna ze stron wyraża chęć na korzystanie z nieruchomości (lub innej rzeczy) wówczas decyzja pada na przydział tej konkretnej rzeczy wnioskodawcy z zastrzeżeniem spłacenia współspadkobierców. Oznacza to, że jeśli jeden spadkobierca chce mieszkać w odziedziczonym od ojca domu, powinien spłacić swoich dwóch braci w kwocie ⅔ wartości nieruchomości po równo dla każdego. Inne dobra spadkowe, czyli już wcześniej wspomniany samochód oraz oszczędności mogą być uwzględnione do podziału po ⅓ na każdego spadkobiercę. Dział spadku jest konkretnym ustaleniem, co wchodzi w skład części spadkowej dla każdej ze stron, jeśli nie można tego ustalić na drodze porozumienia. Element ten jest konieczny do przeprowadzenia, by każda ze stron mogła dysponować swoim majątkiem spadkowym niezależnie od drugiego spadkobiercy. Bez działu spadku wszyscy zgodnie muszą dysponować całością i to w pełnym porozumieniu, co nie jest najłatwiejszym zadaniem.
Zrobimy dla Ciebie darmową wycenę online nieruchomości
Spadek nie zawsze sprawiedliwy
Pod wieloma względami łatwiej jest, kiedy to spadkodawca w testamencie uwzględni co i komu przepisuje w spadku po swojej śmierci. Nie zawsze jest to sprawiedliwe, a kwestia rozważania testamentów często budzi wiele kontrowersji. Kiedy spadek po zmarłej osobie nie jest konkretnie przypisywany do konkretnych spadkobierców, wówczas mogą oni dysponować nim jedynie całościowo w pełnym porozumieniu, co bywa uciążliwe i męczące na dłuższą metę, lub mogą wystąpić o dział spadkowy.
Pod wieloma względami wystąpienie do sądu o dział spadkowy jest sprawiedliwym podziałem pomiędzy wszystkich spadkobierców. Taka procedura jest konieczna, kiedy nie można uzyskać porozumienia pomiędzy stronami. Warto jednak zaznaczyć, że rozprawy sądowe w związku z ustaleniem podziału spadkowego mogą ciągnąć się latami, zwłaszcza jeśli mowa o zawiłych sytuacjach.
Rozpraw sądowych można uniknąć na drodze porozumienia wszystkich spadkobierców, gdzie u notariusza spisywany jest umowny dział spadku.
Kto ponosi koszty związane z działem spadku?
Kiedy w sądzie spotykają się strony zwane spadkobiercami, a wszystko przez to, że w sposób polubowny nie można było dojść do porozumienia w związku ze spadkiem odziedziczonym po ojcu (przykład przytoczony na samym początku), wówczas można zadać sobie pytanie, kto ponosi koszty działu spadku? Według przepisów kodeksu każdy ponosi koszty, które dotyczą jego udziału. Więc jeśli wniosek do sądu trafił na prośbę jednego ze spadkobierców, wszelkie koszty (łącznie z wynagrodzeniem dla adwokata) ponosi on we własnym zakresie i trudno, aby oczekiwał, że inni współspadkobiercy poniosą koszty w związku ze zwrotem tych kosztów. Tak jak bywa to w przypadku wielu rozpraw sądowych, płaci zawsze ten, kto rozpoczyna tę wojnę, na drodze sądowej.
Czy zawsze konieczne jest przeprowadzenie działu spadkowego?
Oczywiście nie ma konieczności przeprowadzenia działu spadkowego w sytuacjach, kiedy spadkobiercom odpowiada stan współwłasności. Czyli na przykład, kiedy wszyscy spadkobiercy dziedziczą nieruchomość, a konkretniej udział w nieruchomości i taki stan rzeczy jest dla niech akceptowalny. Taką nieruchomość najczęściej się sprzedaje lub wynajmuje, a zyski dzieli się na równe części dla każdego ze spadkobierców.
Jeśli sytuacja dotyczy przykładowo spadku podzielonego na dwie strony, wówczas można wybrać jedną z powyższych opcji, a więc sprzedaż lub wynajem, lub rozdzielnie nieruchomości na dwie odrębne części. Jak to wygląda w praktyce? Starsze budynki, które powstawały w latach 70, 80, czy nawet jeszcze 90 były budowane w wersji dwupiętrowej, gdzie z łatwością można było oddzielić parter od piętra. Jeśli odziedziczony budynek wygląda w sposób następujący, nie powinno być problemów z podzieleniem odrębnych części dla każdej ze stron.
Kolejną perspektywą może być kwestia zamieszkania w danej nieruchomości przez jednego ze spadkobierców, gdzie drugiemu należy się spłata w wysokości połowy wartości tego budynku. Do takich sytuacji także bardzo często dochodzi.
Znacznie bardziej skomplikowane są sytuacje, w których dochodzi do podziału nieruchomości, w której jeden ze spadkobierców mieszka i mieszkał przez dłuższy czas, dokładając się zarówno do utrzymania, jak i do prac modernizacyjnych. Wówczas najlepszym rozwiązaniem, jeśli nie można się dogadać polubownie, będzie dział spadku w sądzie. Do momentu, w którym zostanie przeprowadzony dział spadku, określona masa spadkowa, jest dyspozycyjna dla każdego spadkobiercy w takim samym stopniu.
Chcesz sprzedać działkę? Sprawdź skup działek
Jakie dokumenty są niezbędne podczas działu spadku?
Kiedy wnosimy o dział spadku, konieczne są dokumenty, które potwierdzają uprawnienie do dziedziczenia. Oprócz samego wniosku należy także złożyć dokumenty takie jak odpis aktu wieczystego, akt własności czy na przykład akt uzyskania własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu.
Czy można pozbawić kogoś udziału w spadku?
Czasami jest tak, że uważamy, że osobie, której przysługuje spadek w związku ze śmiercią bliskiej nam osoby, jest niesprawiedliwe. Może się tak zdarzyć, że ta osoba nie utrzymywała kontaktu ze zmarłym (oczywiście za jego życia), nie interesowała się nim lub niczego nie wniosła do tego, aby powiększyć jego majątek. Na pytanie, czy można kogoś pozbawić udziału w spadku, odpowiedź jest dość rozczarowująca, ponieważ nie. Jeśli spadek jest podzielony tak jak we wcześniejszym przykładzie na trójkę dzieci zmarłego ojca, wówczas nie da się dokonać działu spadku tylko na dwie osoby, pomijając trzeciego spadkobiercę. Bez względu na to, jakie są pobudki, niestety jest to niemożliwe, tym bardziej że osoba ta ma do tego prawo. Inaczej sytuacja się ma, jeśli chodzi o sytuacje związane z tym, że spadkobierca jest niegodny dziedziczenia. Są to dość wyjątkowe okoliczności, w których stwierdza się naganne zachowanie spadkobiercy, co wyklucza jego możliwość skorzystania ze spadku. Sprawy te są dość czasochłonne i trudne w przeprowadzeniu. Osoba, która uznana była za niegodną dziedziczenia, nie tylko nie otrzymuje spadku, ale pozbawiona zostaje również prawa do zachowku.
Podsumowanie w związku z kwestią działu spadku może dotyczyć przede wszystkim tego, że do momentu, aż nie zostanie przeprowadzona procedura dzielenia spadku, każdy ze współspadkobierców jest upoważniony do udziału w danym majątku w równym stopniu zgodnie z jego udziałem.
Zobacz także skup nieruchomości z problemami
